Di tích lịch sử - văn hóa Mộ nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị

Nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị qua đời ngày 22 tháng 6 (âm lịch) năm 1910, tại làng Nhơn Ái, huyện Phong Điền và được bà con an táng trong vườn nhà ông Lê Tiến Dũng, ấp Nhơn Lộc I, xã Nhơn Ái. Tuy nhiên, để che mắt người Pháp, dân làng đã tổ chức lễ an táng giả tại chùa Vạn Linh, xã Long Hoà (nay là phường Long Hoà, quận Bình Thủy). Vì thế, sau này có thời người ta tranh luận nhau về ngôi mộ thật của Phan Văn Trị. Vì mục đích che giấu người Pháp và tay sai của Pháp, ngôi mộ thật của cụ Phan không được đắp nấm, không có tam cấp, cũng không có mộ bia, chỉ là một nấm đất nằm lẻ loi trên thảm cỏ xanh, xung quanh là rừng cây vắng lặng. Sau này, khi tình hình lắng dịu, dân làng Nhơn Ái mới đắp lại mộ và dựng bia (tấm bia mộ này hiện nay đã lạc mất).

        Năm 1959, mộ cụ Phan Văn Trị được đắp bằng xi măng bao quanh, giữa là nắm đất trồng cỏ xanh, có tấm bia khắc chữ quốc ngữ. Năm 1985, đoạn đường từ rạch Trà Niền vào mộ đã được nhân dân và học sinh trong xã dọn dẹp, đắp đất, trồng cây... Xung quanh khu mộ là vườn cây vắng lặng, đi lại khó khăn vì chỉ là đường đất, nhất là trong mùa mưa.

        Năm 1990, khu mộ được trùng tu tôn tạo, với nấm mộ mới bằng xi măng đá mài, có tam cấp, nhà tưởng niệm, hình ảnh, mộ bia cao 1,2 m, văn bia đá mài cao 1,6m, lối đi, hàng rào sắt và hàng rào cây xanh... trên tổng diện tích 600 m2.

Năm 2005, huyện Phong Điền tiến hành cải tạo mở rộng di tích với quy mô 3.000 m2. Công trình khánh thành năm 2006, nhân dịp kỷ niệm 96 năm ngày giỗ nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị. Công trình có hơn 10 hạng mục lớn, quan trọng là mở rộng mộ, xây nhà tưởng niệm mới trên diện tích 297 m2, nhà thủy tạ, nhà truyền thống, mương thoát nước tạo cảnh quan, cầu qua mương, bia đá hoa cương.

        Mộ cụ Phan Văn Trị nằm trên lộ Vòng Cung, cách thành phố Cần Thơ 16km, nằm trong khu vực có nhiều vườn cây trái sum xuê trĩu cành. Từ thành phố Cần Thơ theo quốc lộ 1, đi về hướng Sóc Trăng tới cầu Cái Răng rẽ phải chạy theo tỉnh lộ 923 (ven sông), du khách sẽ đi qua vùng cây ăn trái nổi tiếng và đến mộ nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị, ở ấp Nhơn Lộc 1, Thị Trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ. Di tích mộ cụ Phan Văn Trị đã được Bộ Văn hoá - Thông tin (nay là Bộ Văn hoá - Thể thao - Du lịch) công nhận là di tích lịch sử - văn hoá cấp quốc gia năm 1991. Nằm giữa miệt vườn, di tích có cảnh quan lý tưởng với sông sâu phía trước vườn cây vây quanh tạo không gian yên bình, cổ kính, là địa điểm lý tưởng cho những ai yêu thích du lịch tìm về cội nguồn văn hoá dân tộc.